Алесь Адамовіч (афіц. 3 верасня 1927/ сапр. 3 жніўня 1926, Капыльскі раён — 26 студзеня 1994, Масква) — беларускі пісьменнік, крытык, літаратуразнавец, грамадскі дзеяч, член-карэспандэнт НАН Беларусі, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Якуба Коласа.
Бацька будучага пісьменіка працаваў урачом, пайшоў на фронт. Маці, Ганна Мітрафанаўна, стала актыўнай удзельніцай падполля, створанага ў пасёлку Глуша (Бабруйскі раён, Магілёўская вобласць), забяспечвала медыкаментамі партызан, выконвала розныя заданні. Разам з ёй да партызанскай барацьбы далучыўся і Алесь, якому споўнілася толькі 15 гадоў.
У час вайны, каб выратаваць Алеся ад угону ў Германію, маці змяніла ў пасведчанні дату нараджэння сына на больш познюю.
У 1945 годзе А. Адамовіч экстэрнам здаў экзамены за сярэднюю школу і паступіў на філалагічны факультэт БДУ. Далей скончыў аспірантуру, вучыўся на Вышэйшых сцэнарных курсах у Маскве, адначасова выкладаў беларускую літаратуру ў Маскоўскім дзяржаўным універсітэце.
Любіў кнігі, асабліва творчасць А. Пушкіна, шмат разоў перачытваў “Вайну і мір” Л. Талстога, творы М. Горкага, захапляўся В. Бялінскім.
У пісьменніка не было параднай ваеннай прозы. Ён апісваў або рэальную вайну, або тых, хто прайшоў і пражыў яе ў рэальнасці -- дылогія "Партизаны", "Хатынская повесть" и "Я из огненной деревни". Па ўспамінах дачкі Наталлі Аляксандраўны, напісанню гэтых кніг паспрыяла звальненне пісьменніка з маскоўскіх Вышэйшых сцэнарных курсаў за не падпісанне ліста ў абарону Сіняўскага і Даніэля. Пасля звальнення вымушаны быў вярнуцца ў Мінск.
"В Минске он не мог найти работу полгода, пока драматург Андрей Макаенок не обратился к Машерову: "Петр Миронович, ну, сколько можно?!" И его взяли в Институт литературы АН БССР. Позже папа благодарил судьбу, что так произошло, так как, расставшись с МГУ, он "вышел на идею главного дела жизни", написал "Хатынскую повесть", "Я с огненной деревни", "Каратели", — расказывала Наталля Аляксандраўна Адамович.
Адамовіча часам паракалі за тое, што пісаў па-руску. «Писать, как Янка Брыль, я не могу, а хуже не хочу», — объяснял свой выбор языка писатель в домашних разговорах, вспоминала Наталья Адамович. При этом везде подчеркивал, что белорус и родом из Беларуси.
"Блакадная кніга" пачала задумвацца пасля таго, як Алесь Адамовіч у 1973 годзе ўпершыню пачуў блакадныя гісторыі, калі прыязджаў у Ленінград да сям'і расстралянага беларускага класіка Максіма Гарэцкага.
Адамовіч адным з першых у літаратуры выкарыстоўваў перавагу магнітафона. Ён запісваў галасы людзей і актыўна ўкараняў іх у апавяданне.
Фільмаграфія:
- Кінадылогія “Партызаны” (па раманах А. Адамовіча «Вайна пад стрэхамі» і «Сыны сыходзяць у бой», 1969).
- Дакументальны фільм “Суд памяці” па матывах кнігі “Я з вогненнай вёскі…” (рэж. В. Дашук, 1978).
- Дакументальны фільм "Хатынь, 5-й километр" (рэж. І.Калоўскі Коловский,1969).
- Мастацкі фільм "Ідзі і глядзі" у аснове якога творы «Хатынская аповесць» і «Карнікі» (рэж. Э.Клімаў, 1985). Па ўспаминах Э.Клімава карціна настолькі ўражвала, што ў час сеансаў за мяжой ля кінатэатраў дзяжурылі карэты "хуткай дапамогі". Фільм атрымаў першую прэмію на Сусветным кінафестывалі ў Маскве (1985) і ўзнагароджаны залатым прызам.
- Мастацкі фільм "Franz + Polina" / "Франц і Паліна" па матывах аповесці "Нямы" (рэж. М.Сегал, 2006).
- Дакументальны фільм "Читаем блокадную книгу" па "Блакаданай кнізе" (рэж. А Сакураў, 2009).
- Мастацкі фільм "Три дня до весны", у аснову якога ляглі некаторыя факты з "Блакаданай кнігі" (рэж. А.Касаткін, 2017).
Апошні твор, які выйшаў пры жыцці аўтара, аповесць-успамін "Vixi" ("Прожито", 1993).
Пахаваны ў Глушы, непадалёку ад магіл бацькі, маці, брата, бабулі. "За полгода до смерти просил родных: где бы я ни умер, отвезите в родную деревню и похороните рядом с братом".
У 2018 г. у пасёлку Глуша з'явіўся арт-аб'ект «Прыпынак Адамовіча» на якой выява партрэта пісьменніка і яго словы аб родным доме. У 2019 г. у пасёлку быў устаноўлены бюст Алеся Адамовіча.
Крыніцы:
БЕЛТА , Путешествия по Беларуси і інш.
